Luôn bảo vệ nhà báo tác nghiệp trong khuôn khổ pháp luật

Chiếc xe đâm hỏng máy quay của phóng viên VTV.

Dù tác nghiệp đúng quy định quy định nhưng thời gian vừa mới đây, rất nhiều nhà báo đã và đang gặp phải nhiều rào cản trong tiếp cận thông tin, đặc biệt là thông tin về các vụ việc liên quan chống tiêu cực. Họ còn bị uy hiếp tính mạng, bị khủng bố tinh thần, thậm chí người thân cũng bị đe dọa. chính vì thế, rất cần một hệ thống điều khoản đủ mạnh tương tự như sự hợp tác và ký kết của toàn xã hội để bảo vệ những nhà báo chân chính.

Ngay trước Ngày Báo chí cách mạng VN 21-6, sự việc nhóm phóng viên của Ðài Truyền hình VN bị một đối tượng lái chiếc xe bán tải lao thẳng vào trong khi đang tác nghiệp tại Quanh Vùng thuộc xã Phù Lỗ (huyện Sóc Sơn - Hà Nội) ngày 13-6 đã khiến dư luận hết sức phẫn nộ. Bởi lẽ sự việc diễn ra giữa ban ngày, khu vực tác nghiệp của group phóng viên không có biển cấm. Trước đó, nhóm phóng viên đã làm việc với UBND xã Phù Lỗ để chất vấn, lấy thông tin phản ánh tình trạng xâm chiếm ao hồ, tư lợi cá nhân (cụ thể là làm quán bán hàng và xây dựng nhà trái phép) trên địa bàn xã cai quản. Sau khi làm việc với chính quyền địa phương, nhóm phóng viên đã tới hiện trường để thực hiện công việc điều tra. Tường trình của nhân chứng có mặt tại hiện trường cho biết, khi nhóm phóng viên đang làm việc với bảo vệ khu vực hồ thủy lợi thì xe ô-tô mang biển kiểm soát 24C-011.25T lao thẳng vào, may mắn là nữ phóng viên nhảy tránh kịp, kế tiếp lái xe quay sang nhằm đâm vào người quay phim. Phóng viên quay phim may mắn tài lộc tránh được, nhưng chiếc máy quay rơi xuống đường, bị ô-tô nghiền nát. trước sự nghiêm trọng này, Hội Nhà báo VN đã có công văn gửi lãnh đạo và Công an TP Hà Nội đề nghị khẩn trương điều tra, hiểu rõ việc có sự đe dọa tính mạng các nhà báo, hủy hoại phương tiện hành nghề và tài liệu của phóng viên, nếu có sai phạm thì phải xử lý nghiêm minh. Từ sự lên tiếng kịp thời của Hội Nhà báo nước ta và từ phản ứng của dư luận, ngày 14-6-2017 cơ quan cảnh sát điều tra Công an huyện Sóc Sơn (Hà Nội) đã ra thông báo khởi tố vụ án hình sự về tội chống người thi hành công vụ, hủy hoại tài sản theo quy định tại Ðiều 257, Ðiều 143 Bộ luật Hình sự; và ngày 15-6 ra lệnh bắt khẩn cấp, tạm giữ đối với người đã lái xe ô-tô đâm các nhà báo.

Ðáng lo ngại là tình trạng hành hung, cản trở phóng viên trong khi tác nghiệp đang có khuynh hướng tăng cả về mức độ lẫn tần suất. hầu hết các nhà báo bị hành hung trong lúc thực hiện điều tra, chống tiêu cực. Nhằm bưng bít thông tin, che đậy hành vi phạm tội cho nên một số đối tượng liên quan đã có những hành vi liều lĩnh để cản trở, thậm chí sẵn sàng "lấy tính mạng" của nhà báo. Thống kê năm 2016 của Hội Nhà báo Việt Nam cho biết, trong khoảng 5 năm quay trở lại đây đã có khoảng 50 vụ tiến công nhà báo. Nhà báo Ngọc Quang (Ðài Phát thanh - Truyền hình Thái Nguyên) chia sẻ: "thời gian qua, các vụ cản trở tác nghiệp và hành hung nhà báo có chiều hướng gia tăng. Ðiều đó cho thấy, những tác động ảnh hưởng và ảnh hưởng của báo chí ngày càng cao trong xã hội. Bên cạnh đó, yếu tố hoàn cảnh coi thường và phạm luật pháp luật cũng ngày một phức tạp hơn. Xét cho cùng, hành hung hay cản trở nhà báo đang tác nghiệp là vi phạm pháp luật và cần được xử lý nghiêm minh".

Cách đây không lâu, một cuộc điều tra khảo sát, nghiên cứu về các hành vi cản trở báo chí tác nghiệp đã được thực hiện bởi tổ chức RED Communication (trực thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, có chức năng nghiên cứu về lĩnh vực media phát triển) thực hiện trên quy mô toàn quốc, với các loại hình báo chí và phóng viên thuộc nhiều lứa tuổi cũng như có thâm niên công tác khác biệt. Kết quả khảo sát điều tra cho thấy thêm hành vi cản trở báo chí tác nghiệp rất đa dạng, rất có thể liệt kê thành 12 nhóm và cho tác dụng chi tiết cụ thể như sau: nhóm 1: né tránh cung cấp thông tin (52,60%); nhóm 2: gây khó dễ (47,66%); nhóm 3: mua chuộc (24,48%); nhóm 4: gián tiếp ngăn chặn các hoạt động tác nghiệp (33,85%); nhóm 5: thu giữ phương tiện tác nghiệp (20,57%); nhóm 6: phá hoại phương tiện tác nghiệp (12,24%); nhóm 7: đe dọa (18,49%); nhóm 8: giữ người (14,32%); nhóm 9: quấy rối tình dục (4,69%); nhóm 10: vu khống (9,11%); nhóm 11: hành hung, gây thương tích (9,11%); nhóm 12: trả thù (7,55%). Ðáng để ý là các hành vi đe dọa, khủng bố, trả thù không chỉ nhằm trực tiếp vào phóng viên mà còn cả với gia đình họ. Ðiều này cho biết các đối tượng cản trở chuyển động tác nghiệp của nhà báo không chỉ ngang nhiên mà còn rất hung hăng, chính vì thế rất cần có sự can thiệp đủ mạnh của pháp luật và sự tham gia của toàn xã hội để bảo vệ các nhà báo tác nghiệp đúng quy định.

Tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIII, Luật Báo chí sửa đổi (có hiệu lực từ 1-1-2017) và Luật Tiếp cận thông tin (có hiệu lực từ 1-7-2018) đã được Quốc hội thông qua. Hai văn bản luật này là cơ sở giúp các nhà báo có thêm hành lang pháp lý an toàn, chặt chẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho họ khi xúc tiến nhiệm vụ. cụ thể tại khoản 12, Ðiều 9 về "Các hành vi bị nghiêm cấm", Luật Báo chí quy định một trong hành vi bị nghiêm cấm là: "Ðe dọa, uy hiếp tính mạng, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo, phóng viên; phá hủy, thu giữ phương tiện, tài liệu, cản trở nhà báo, phóng viên hoạt động công việc và nghề nghiệp đúng pháp luật". Trước đó, ngày 12-11-2013, Chính phủ đã ban hành Nghị định 159/2013/NÐ-CP quy định xử phạt phạm luật hành chính trong vận động báo chí, xuất bản, khoản 1, 2, 3 Ðiều 7 của Nghị định về "Hành vi cản trở trái luật pháp chuyển động báo chí" quy định: "1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi cản trở trái pháp luật chuyển động nghề nghiệp của nhà báo, phóng viên. 2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo, phóng viên khi đang làm việc nghề nghiệp và công việc. 3. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây: a) Uy hiếp tính mạng nhà báo, phóng viên; b) hủy diệt, cố ý làm hư hỏng phương tiện, tài liệu chuyển động báo chí của nhà báo, phóng viên; c) Thu giữ trái phép phương tiện, tài liệu chuyển động báo chí của nhà báo, phóng viên". Tuy nhiên, căn cứ vào thực tế, nhiều nhà báo cho rằng mức xử phạt này còn khá nhẹ so với sự nguy khốn của hành vi và thiệt hại gây ra với nhà báo khi họ trở thành kim chỉ nam bị hành hung và cản trở tiến trình tác nghiệp. Tháng 5-2017, Bộ Thông tin và truyền thông (Bộ TT - TT) đã chủ trì xây dựng Nghị định mới thay thế Nghị định 159. Theo Ban soạn thảo, riêng với nội dung xử lý vi phạm trong lĩnh vực báo chí, dự kiến sửa đổi 12 trong số 13 điều, tăng mức phạt ở phần lớn các hành vi để phù hợp thực tế, tính chất mức độ vi phạm. cụ thể, ở Ðiều 7 về "Hành vi cản trở trái luật pháp hoạt động báo chí", so với Nghị định 159, Dự thảo ý kiến đề xuất tăng mức phạt ở tất cả các hành vi. Ðáng để ý, tại Ðiều 9 của Dự thảo, hành vi cản trở việc cung cấp thông tin cho báo chí của tổ chức, cá nhân; hành vi không thực hiện tin báo cho báo chí theo quy định sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Theo ông Trần Bá Dung - Trưởng ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam: "Các nội dung được đưa vào hành vi xử phạt tăng lên nhiều hơn, cập nhật nhiều nội dung mới, phù hợp với quy định của Luật Báo chí 2016. Mức xử phạt hành vi bị phạt so với Nghị định 159/2013/NÐ-CP đa số đều tăng lên gấp đôi. Riêng hành vi tăng dần nhất từ năm đến sáu lần là hành vi cản trở việc cung cấp thông tin cho báo chí. Việc mức phạt tăng cao như vậy thể hiện sự nghiêm minh của luật pháp trong vận động báo chí, xuất bản". Dự kiến đến tháng 9-2017 Bộ TT - TT sẽ trình Chính phủ dự thảo Nghị định mới sửa chữa thay thế Nghị định 159/2013/NÐ-CP.

mong muốn với các quy định ngày càng chặt chẽ, hoàn thiện, phù hợp với tình trạng thực tế, sự nghiêm minh của quy định sẽ giúp báo chí ngày càng phát huy hiệu quả xã hội trong việc đưa tin tức kịp thời, phản ánh chân thực mọi vụ việc của cuộc sống, đồng thời giúp người làm báo thật sự yên tâm khi tác nghiệp. Ðồng thời, cần nhấn mạnh vai trò quan trọng của Hội Nhà báo Việt Nam trong việc đảm bảo nhà báo tác nghiệp trong khuôn khổ pháp luật. Về phần mình, các nhà báo cần phát huy tính tích cực nghề nghiệp và công việc, đề cao đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội, trách nhiệm công dân của người làm báo, để tác phẩm báo chí luôn nhận được sự tin cẩn của xã hội, của bạn đọc, góp phần ảnh hưởng tác động tích cực đến sự phát triển của đất nước.

 >>> Nguồn: Luôn bảo vệ nhà báo làm nhiệm vụ trong khuôn khổ pháp luật